Tekst: Dries de Haas (2024)

De Negende Symfonie van Anton Bruckner is het monumentale bewijs van de blijvende muzikale nalatenschap van de componist en zijn onverzettelijke toewijding aan de symfonische vorm. Gecomponeerd tussen 1887 en 1896 omvat dit werk Bruckners diepgaande betrokkenheid bij spiritualiteit, zijn ingewikkelde orkestratie en de aangrijpende wisselwerking tussen grandioosheid en introspectie die zijn muzikale taal definieert. In de historische context van het laatnegentiende-eeuwse Wenen worstelde Bruckner met de culturele verschuivingen van zijn tijd, die zich lieten kenmerken door de tanende invloed van romantische idealen en de opkomst van het modernistische gedachtegoed. Diep beïnvloed door zijn katholieke geloof en de kolossale (opera)composities van Richard Wagner, begon Bruckner aan de creatie van zijn Negende Symfonie, een werk dat zowel een hoogtepunt van zijn symfonische prestaties zou worden als een testament van de onopgeloste spanningen van zijn tijd.

De symfonie ontvouwt zich in drie afgeronde delen, die elk getuigen van Bruckners meesterschap in vormleer en orkestratie. Het eerste deel, “Feierlich, misterioso” (Plechtig, mysterieus), opent met een verstilde aura van mysterie en bouwt geleidelijk op naar majestueuze climaxen. Bruckners gebruik van koperkoralen en uitgebreide orkestratie creëert hierin een gevoel van spirituele grootsheid en weerspiegelt zijn diepgewortelde verbinding met het goddelijke. Het tweede deel, “Scherzo: Bewegt, lebhaft” (Bewegend, levendig), getuigt van Bruckners ritmische inventiviteit en zijn vermogen om zelfs de meest levendige dansbewegingen een gevoel van diepgaande zwaarte mee te geven. Het contrasterende trio biedt in contrast met het scherzo momenten van rust, als het ware een adempauze voor de terugkeer van het pittige scherzomateriaal. De emotionele kern van de symfonie ligt in het derde en laatst voltooide deel, het “Adagio: Langsam, feierlich” (Langzaam, plechtig). Hierin onthult Bruckner een weids en contemplatief landschap, waarin rijke texturen in de strijkers en aangrijpende kopermelodieën met elkaar worden verweven. In het adagio contrasteren momenten van diepe introspectie met hoge climactische pieken, en laat Bruckner zijn vermogen zien om een scala aan emoties op te roepen binnen één enkele muzikale beweging

De bekroning van Bruckners creatieve visie, de finale, blijft echter ongrijpbaar. Zijn dood in 1896 zorgde ervoor dat hij de symfonie incompleet achterliet, op enkele uitgebreide schetsen voor de afsluitende coda na. De uitdaging om de finale te voltooien heeft tot verschillende interpretaties geleid, waarbij diverse componisten en muziekwetenschappers hun eigen hypothetische visie gaven op hoe Bruckner dit monumentale werk had kunnen beëindigen. Het Mahler Student Festival Orchestra kiest ervoor om de oorspronkelijke onvoltooide versie van het stuk uit te voeren, zonder een voltooide finale. Het enigma rond de finale van de Negende Symfonie nodigt uit om na te denken over de impact van de afwezigheid ervan. Sommigen beweren dat de onvoltooide staat van het werk een laag van mysterie en ontroering toevoegt, en de onopgeloste spanningen in Bruckners tijd weerspiegelt.